نشریه رویکردهای پژوهشی در علوم زمین
پیاپی 15 (بهار 1399)

در این مطالعه خطر زمین لرزه در شهرستان کرمان تا شعاع 200 کیلومتری آن، با توجه به موقعیت جغرافیایی ایالت لرزه زمین ساختی ایران مرکزی که شهرستان کرمان بخشی از آن را تشکیل می دهد، انجام گردیده است. با توجه به موقعیت منطقه تلاش شده ضمن در نظر گرفتن روند گسل ها، وضعیت زمین شناسی و سابقه لرزه خیزی منطقه، مدل لرزه زمین ساختی مناسبی تهیه گردد. ابتدا فهرست نامه یکنواخت که خود شامل زمین لرزه های تاریخی و دستگاهی هستند تا انتهای سال 2016 میلادی تهیه شد و بزرگی آن ها بر اساس MW یکسان شده است. سپس گستره طرح به 13 چشمه لرزه زا به صورت پهنه ای تقسیم گردیده است. پارامترهای لرزه خیزی هر چشمه با نرم افزار کیجکو و سلوول (2001) محاسبه شده و سهم هر یک از چشمه ها، از لرزه خیزی منطقه تعیین شده است. در روش تعینی مقدار بیشینه شتاب زمین (PGA) با روابط کاهندگی زارع (1999) و کمپبل بزرگ نیا (2008) برای شهرستان کرمان با استفاده از کدهای نوشته شده در نرم افزار متلب محاسبه شد. در روش احتمالاتی مقدار PGA از روابط کاهندگی بور اتکینسون (2008)، کمپبل-بزرگنیا (2008) و چیو و یانگز (2008) و آکار و بومر (2010) ، محاسبه گردیده است و نقشه های پهنه بندی برای بیشینه شتاب زمین، برای سطوح طراحی مختلف 50 سال، 475 سال که به ترتیب معادل 63%، 10% احتمال فزونی در 50 سال است، بر روی پی سنگ و نیز شرایط ساختگاهی محاسبه گردید .نتایج حاصل گویای این مطلب است که بیشترین سطح PGA بر روی پی سنگ برای دوره بازگشت 50 سال، g 0.341، دوره بازگشت 475 سال g0.616 محاسبه شد و بیشترین سطح PGA در شرایط ساختگاهی برای دوره بازگشت 50 سال، g0.385 و دوره بازگشت 475 سال g0.665 محاسبه شد. تمامی این بیشینه مقادیر مربوط به شهرهای اندوهجرد و گلباف است. در روش تعینی با توجه به دو رابطه کاهندگی مورد استفاده در این پژوهش، مقدار g0.94 در پهنه بندی منطقه محاسبه شد.

برآورد تنسور تنش برای هر ساختگاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چرا که جهت لغزش صفحات گسلی، متاثر از تنسور تنش و آرایش هندسی صفحات گسلی بوده و این مساله به نوبه خود در انتخاب رابطه میرایی و ارایه الگوی زمین ساختی و نهایتا برآورد راستای اعمال جنبش نیرومند زمین در ساختگاه مربوطه سهم بسزایی دارد. برآورد جهات تنسور تنش زمین ساختی و متعاقبا، برآورد جهات لغزشی بلوکهای گسلی با استفاده از روش های مختلفی صورت می گیرد که در این مقاله با استفاده از روش آنژلیه (Angelier) این مطلب در محدوده شمال غربی کوه بیرک، واقع در گستره فلیشی شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان به انجام رسیده و بمنظور تایید آن بترتیب از روش حل سازوکار کانونی زمین لرزه ها (صادقی و همکاران 1385، پرتابیان و همکاران 1395، فاتحی و همکاران 1396) و نقشه ژیویید ثقل سنجی ایران (دهقانی و ماکریز 1983) استفاده گردیده و با کارهای انجام شده قبلی (جکسون و مکنزی 1984، بربریان 1986، وایس 1993) و نیز پژوهشهای اخیر (بربریان و یتس 2001، نیلفروشان و همکاران، 2003، ورنانت و همکاران 2004، بربریان 2005) مورد سنجش و مقایسه قرار گرفته و در نهایت با تلفیق آنها با اندازه گیری ها و مشاهدات صحرایی در منطقه، به نتیجه گیری در مورد راستای چیره تنش وارده و بردار لغزشی چیره در گستره مورد مطالعه، پرداخته شده است.

برای کنترل تراوش پی، روش های مختلفی از جمله احداث پتوی نفوذناپذیر بالادست، ترانشه های رسی، پرده تزریق و دیوار آب بند وجود دارد. سد نرماب از نوع خاکی همگن به ارتفاع 60 متر، طول تاج 807 متر و حجم مخزن 115 میلیون متر مکعب است. با توجه به عمق زیاد آبرفت پی سد مورد مطالعه، برداشت آبرفت تا رسیدن به سنگ بستر سالم میسر نبوده و استفاده از پرده تزریق آب بند به دلیل عدم تزریق پذیری جنس لایه های پی آن غیر ممکن است. بر این اساس در سد نرماب از دیوار آب بند برای کنترل تراوش در پی استفاده شده است. اساس این روش افزایش طول مسیر خطوط جریان و در نتیجه کاهش گرادیان هیدرولیکی و دبی جریان عبوری است. دیوارهای آب بند بر اساس وضعیت زمین شناسی پی و وضعیت فیزیکی و مکانیکی آن طراحی شده و اهمیت فوق العاده ای به - منظور کنترل تراوش و ایمن سازی پی سد دارند. در این پروژه تحلیل تراوش از پی و بدنه سد در حال ساخت نرماب به روش اجزای محدود و با استفاده از نرم افزار PLAXIS انجام شده است. در سد نرماب نگرانی، در مورد دیوار آب بند است و لازم است، شرایط آن پایش شود و تمهیدات لازم برای تعمیر و تقویت دیوار آببند در صورت نیاز انجام شود. در این تحقیق هدف، بررسی طرح آب بندی و عملکرد میر و دیوار آب بند در سد خاکی نرماب واقع در شهر مینودشت استان گلستان، با استفاده از نرم افزار نشان دهنده پیوستگی در جریان پایدار و توزیع خطوط جریان و هم پتانسیل به صورت منطقی است. به لحاظ پایداری سد که به صورت جانبی برآورد شده نیز مشخص شده که سد دارای توانمندی در مهار تغییرشکل ها است. همچنین تحلیل تنش موثر نشان میدهد که روند اجرای دیوار آببند به صورت پایین به بالا در طراحی سد با موفقیت اجرا شده و عملکرد آن نیز با کاهش تنش عمقی و هدایت جریان به محدوده سد تایید میشود. این مساله نشان دهنده کاهش نفوذپذیری رسوبات توسط دیوار آببند است.